Hoofdstuk 4 gaat over het derde tijdvak, de tijd van monniken en ridders (500-1000). Het tijdvak is genoemd naar twee belangrijke groepen in die tijd. Op het pictogram zie je een ridderhelm. Vorsten en andere hoge edelen gebruikten ridders om oorlog te voeren. Monniken hadden een belangrijke rol in het christendom. Een andere naam voor het derde en vierde tijdvak in middeleeuwen (500-1500). Dat is de derde periode in de indeling van vijf periodes.

Vanaf omstreeks 800 bestuurden vorsten in West-Europa hun landen met het leenstelsel. Karel de Grote werd leenheer van graven en hertogen. Deze edelen waren zijn leenmannen en bestuurden delen van zijn rijk. Sommige leenmannen gingen zich later als zelfstandige heersers gedragen. Ze benoemden zelf achterleenmannen.

Tussen 500 en 1000 verspreidden monniken het christendom in heel Europa. Vanaf de 8e eeuw werd de bevolking van Nederland en Duitsland christelijk. Germaanse en kerkelijke gebruiken werden gemengd, zoals bij het kerkfeest. De missionarissen kregen steun van vorsten en edelen. De geestelijken kregen ook hulp bij het stichten van kloosters en het bouwen van kerken.

In de tijd van monniken en ridders was er in Europa weer een landbouwsamenleving. Er was heel weinig handel. De landbouw was georganiseerd volgens het hofstelsel. Domeinen waren zelfvoorzienend. De horigen mochten het domein niet verlaten. Ze moesten belasting betalen en herendiensten verrichten.

In de 7e eeuw ontstond in Arabië een nieuwe monotheïstische godsdienst, de islam. Mohammed wordt door moslims gezien als de laatste en belangrijkste profeet van God. Mohammed en zijn opvolgers veroverden een groot gebied, waar zij de islam onder de bevolking verspreidden. Er ontstond een Arabisch wereldrijk dat zich uitstrekte van Portugal tot India. Er was een landbouwstedelijke samenleving met een bloeiende cultuur.

Na 1000 ontstond in West-Europa weer een landbouwstedelijke samenleving, met groeiende steden. Door groeiende macht van vorsten ontstonden er ook staten. Het zijn belangrijke ontwikkelingen in het vierde tijdvak, de tijd van steden en staten.